Analizy oparte o testy poznawcze wskazują, że reakcja na bodziec jest ściśle zależna od stanu emocjonalnego zwierzęcia w danym momencie. Tego typu testy przeprowadza się w celu określenia dobrostanu zwierząt w niewoli. Horowitz i Duranton zwracają uwagę, że dzisiejsze psy, podobnie jak zwierzęta w niewoli, nie mają możliwości wyrażania naturalnych zachowań niezbędnych dla ich dobrostanu. Dlatego mogą mieć zaburzony sposób odbioru zewnętrznych bodźców. A aktywność węchowa jest właśnie jedną z fundamentalnych potrzeb psa.
WĘCH A REAKCJE NA BODŹCE
Węch jest dominującym zmysłem i drogą, przez którą pies poznaje otoczenie. Ślady zapachowe pozostawiane przez psy w środowisku pełnią funkcję zarówno informacyjną jak i komunikacyjną. W publikacji Let me sniff! Nosework induces positive judgment bias in pet dogs autorzy opisują przeprowadzony szereg badań, mający na celu określenie wpływu aktywności węchowych na stany emocjonalne psów.
Na potrzeby analizy, podzielono zwierzęta biorące udział w testach na dwie grupy. Zbadano ich reakcje na określone bodźce. Następnie, pierwsza grupa zwierząt przez dwa tygodnie trenowała nosework, druga heelwork. Po zakończeniu treningów wykonano testy ponownie. Okazało się, że po dwóch tygodniach trenowania pracy węchowej psy szybciej wchodziły w interakcję z okazanym im nowym bodźcem niż zwierzęta z drugiej grupy. Z przeprowadzonych analiz wyciągnięto wniosek, że te osobniki, którym umożliwia się regularną stymulację węchową stają się bardziej pozytywnie nastawione i otwarte na otaczające je środowisko.
PRACA WĘCHOWA A DOBROSTAN
Najczęstszą aktywnością węchową psa jest eksploracja środowiska, czyli po prostu … węszenie na spacerach. Jednoczesne analizowanie ogromnej ilości informacji węchowych jest wymagającym intelektualnie zajęciem, stąd pojawiające się zmęczenie psa nawet po tych spacerach, które nie były intensywne pod względem aktywności fizycznych. Pół godziny treningu sportu węchowego sprawia, że pies wykazuje większe zmęczenie niż po godzinnym treningu fizycznym. Ale co najważniejsze, po sesji opierającej się na jednej z technik prac węchowych, psy w przede wszystkim wyciszają się.
Detekcja użytkowa oraz jej sportowa wersja zwana noseworkiem, polega na wykryciu, odnalezieniu i oznaczeniu przez psa szukanego źródła zapachu. Ten rodzaj aktywności sportowej wywodzi się ze sposobu pracy psów w policji oraz wojsku, gdzie psy szkolone są do detekcji materiałów zakazanych – głównie narkotyków oraz substancji wybuchowych. W tym rodzaju pracy pies zostaje wcześniej uwarunkowany na konkretny zapach. Przeszukując pomieszczenie, przedmiot, teren czy osobę, pies pracuje na tzw. stożku zapachowym, będącym gradientem stężeń zapachu. Odnajduje go w środowisku, następnie „rozpracowuje” kierując się od najmniejszego stężenia cząstek zapachowych do największego, będącego źródłem danego zapachu. Po odnalezieniu źródła oznacza je w wyuczony sposób pokazując przewodnikowi miejsce, w którym się ono znajduje.
WPŁYW AKTYWNOŚCI WĘCHOWYCH NA ZACHOWANIE PSA
Trenowanie z psem sportów węchowych ma również inne pozytywne aspekty. Behawioryści, zarówno za granicą jak i w Polsce, coraz częściej zalecają treningi węchowe dla psów lękowych, lękowo-agresywnych bądź agresywnych. Dodatkowo, zarówno nosework jak i pozostałe sporty opierające się na zdolnościach węchowych psa, mogą być narzędziem do budowania pewności siebie zwierzęcia oraz kształtowania jego zdolności podejmowania samodzielnych decyzji. Poprzez odpowiednie układanie prób w środowisku i uprzednio wypracowaną motywację psa do ich odnajdywania, nosework może być również przydatnym narzędziem do walki z lękiem u psów – w szczególności dotyczącym przedmiotów lub przestrzeni. Stopniowe wprowadzanie przedmiotu zapachowego w miejsce, które wzbudza u psa obawy powoduje, że próbując oznaczyć szukany zapach często pokonuje bariery swoich uprzedzeń.
Szczenięta (powyżej 6 miesiąca życia) poprzez treningi węchowe szybciej i łatwiej zapoznają się ze zmiennymi powierzchniami, przedmiotami i otaczającym je “ludzkim” środowiskiem. Dodatkowo, zajęcia węchowe budują ich zdolności koncentracji, uczą wyciszania się i kontrolowania swoich emocji. Natomiast u starszych psów lub psów seniorów, rozwój umiejętności węchowych stymuluje je intelektualnie, co pozytywnie wpływa nie tylko na ich samopoczucie, ale również na ogół ich zdrowia.